به گزارش روابط عمومی کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار به نقل از پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا)؛ محمدصادق احمدیان طاهری مدیر عامل شرکت کارگزاری حافظ و عضو هیئت مدیره کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در گفت و گویی اختصاصی، در خصوص دستورالعمل جدید رتبه‌بندی شرکتهای کارگزاری توضیح داد. طاهری، هدف از شکل جدید رتبه‌بندی را لحاظ کردن جزئیات بیشتر از عملکرد شرکت‌های کارگزاری و نظارت دقیقتر بر آنها عنوان و تاکید کرد: «تا ۳۱ شهریورماه امکان اصلاح این دستور العمل وجود دارد. براین اساس از اعضای محترم کانون می‌خواهیم تا پیشنهادات خود را برای اصلاح دستورالعمل به کمیته رتبه‌بندی کانون ارائه دهند تا در موعد مقرر اصلاحات را بررسی و به تصویب برسانیم.»

کانون کارگزاران از چه زمانی ملزم به رتبه‌بندی کارگزاران شد؟

نخستین ‌بار در سال ۱۳۹۶، مدیریت نظارت برکارگزاران طی ابلاغیه‌ای بر تدوین دستورالعملی به منظور رتبه‌بندی کارگزاران دستور داد. به این منظورکارگروهی۷ نفره متشکل از نمایندگان بورس‌ها؛ شرکت بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس انرژی و بورس کالا و همچنین ۳ نفر نماینده از طرف کانون کارگزاران در این کانون تشکیل شد. عمده اقدامات و جلسات این کارگروه در سال ۱۴۰۱ انجام پذیرفت و نظرات بالغ بر ۱۰۰ نفر از نخبگان بازار سرمایه بر روی این دستور العمل اعمال شد و درنهایت ۲۳ بهمن‌ماه ۱۴۰۱ دستورالعمل جدید رتبه‌بندی شرکت‌های کارگزاری تصویب شد. بر اساس این دستورالعمل، رتبه‌بندی شرکت‌های کارگزاری به تفکیک فعالیت در بورس‌ها به شکل مجزا از نیم ستاره تا ۵ ستاره تقسیم‌بندی و مجری انجام آن کانون کارگزاران تعیین گردید.

بنا بر الزامات سازمان بورس و محدودیت زمانی، معاونت امور اعضاء و حقوقی کانون کارگزاران تا تاریخ ۳۱ تیرماه ۱۴۰۱ شرکت‌های کارگزاری براساس این دستورالعمل رتبه‌بندی شدند و این رتبه‌بندی به صورت محرمانه برای این شرکت‌ها ارسال شد.

رتبه‌بندی در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰ به روش سنتی و توسط سازمان بورس انجام می‌شد. در شیوه سنتی حجم معاملات مبنای رتبه‌بندی کارگزاران بود در حالیکه رتبه‌بندی در شکل جدید معیار و مقیاس سنجش در نظر گرفتن کلیه فعالیت‌ها و خدمات کیفی و کمی شرکت‌های کارگزاری است. رتبه‌‎بندی بر اساس معاملات همچنان پا برجا است و رتبه‌ کارگزاران برحسب معاملات ماهانه منتشر می‌شود ولی رتبه‌بندی به شکل دستورالعمل جدید به طور سالانه انجام می‌شود به این معنی که عملکرد شرکت کارگزاری در طول یکسال شمسی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

هدف از رتبه‌بندی شرکت‌های کارگزاری چیست؟

هدف از این شکل رتبه‌بندی در نظر گرفتن ریز جزئیات عملکرد شرکت‌های کارگزاری و نظارت دقیقتر بر آنها است. این دستورالعمل جامع است و کلیه فعالیت‌های شرکت کارگزاری را در نظر می‌گیرد. در دستورالعمل‌های قبلی هیچ جایگاهی برای نظرسنجی از مشتریان کارگزاران وجود نداشت ولی دستورالعمل جدید وزن عمده‌ای از امتیازات را به مشتریان تخصیص داده است؛ ۳۷ درصد از امتیاز رتبه‌ای که کارگزاران دریافت می‌کنند از میزان رضایتمندی مشتریان از بابت ارائه خدمات کارگزاران به ایشان، حاصل می گردد.

نظرسنجی از مشتریان کارگزاری به چه شکلی انجام می‌شود؟

در رتبه‌بندی سال جاری با توجه به اینکه زیرساخت‌های نظرسنجی فراهم نبود این امتیاز به همه شرکت‌های کارگزاری اعطاء شده است، اما کانون کارگزاران در تلاش است تا زیرساخت‌های لازم را فراهم آورد و لینکی را از طریق پشتیبانی، مرکز تماس و واحد ارتباطات با مشتریان هر کارگزاری برای دریافت نظرات مشتریان کارگزاری ارسال کند. این نظرسنجی ۱۰ سوال دارد که عمدتا خدمات آنلاین، خدمات اعتباری، omsها و سایر خدماتی است که مشتری از کارگزاری دریافت می‌کند را مورد ارزیابی قرار می دهد.

لطفاً در خصوص جزئیات دستورالعمل رتبه‌بندی توضیح دهید.

این دستورالعمل در بخش‌های مختلف، مقیاس و معیاری عادلانه را برای اعضای کانون کارگزاران در نظر گرفته است. مثلا در بخش‌هایی مانند بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی، به بررسی حوزه معاملات، در نظر گرفتن مشتریان جدید، کارمزد معاملات، مشتریان فعال، معاملات و اوراق مشتقه می‌پردازد؛ به طور مثال شرکت‌های کارگزاری که پذیرش شرکت ها در بورس اوراق بهادار می‌گیرند از امتیازاتی بهره مند خواهند شد.

در خصوص امتیازدهی دستورالعمل در حوزه راهبری شرکتی مسائلی از قبیل انحراف از مقررات مورد بررسی قرار می‌گیرد به عنوان مثال: لازم است اعضای محترم کانون به شکایت واصله در سریعترین زمان ممکن و در موعد مقرر که عمدتا در سامانه سمتا هست پاسخ دهند. در دستورالعمل بخشی تنبیهی را برای عدم پاسخ‌دهی به موقع را در نظر گرفته شده که دارای امتیاز منفی است که لازم است شرکت‌های کارگزاری این موضوع را مد نظر قرار دهند. همچنین در حوزه راهبری شرکتی نیز کیفیت گزارش صورت‌های مالی توسط حسابرس قانونی و معتمد سازمان محترم بورس بررسی می‌شود که به ۴ بخش مطلوب، مشروط، عدم اظهارنظر و مردود مورد بررسی قرار می‌گیرد که اگر شرکت کارگزاری موفق به دریافت گزارش حسابرسی مطلوب(مقبول) شود، امتیاز کامل این بخش را دریافت می‌نماید.

در حوزه راهبری شرکتی نیزگزارش حسابرسی صورت‌های مالی سالیانه در سه حوزه بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی تفکیک شده اند. زمانی که نظر حسابرس اظهار نظر به صورت مشروط باشد بنا به بندهای مرتبط با هر بخش، امتیاز کمتری نسبت به آن بخش تخصیص داده می‌شود.

نقش کانون کارگزاران بورس در امتیازات رتبه‌بندی کارگزاران چیست؟ (آیا کانون هم به اعضا خودش امتیاز می‌دهد؟)

در بخشی از دستورالعمل مقداری از امتیاز رتبه‌بندی برای کانون کارگزاران به عنوان یک تشکل خود انتظام و نهاد صنفی در نظر گرفته شده به این شکل که عضویت در هیئت مدیره، کمیته‌ها و کارگروه‌ها دارای امتیاز بوده و همچنین شرکت‌های کارگزاری که اعلام داوطلبی کردند و به هر علتی پذیرش نشدند یا در انتخابات هیئت مدیره رای نیاورده اند نیز مشمول این امتیاز می‌شوند.
بخش دیگری از امتیازات کانون مربوط به میزان استفاده از ظرفیت‌های آموزشی کانون و استفاده از دوره‌های آموزشی کانون به شکل داوطلبانه است که امتیاز مختص خود را برای شرکت‌های کارگزاری دارد. همچنین رعایت شرایط عضویت در کانون از جمله پرداخت حق عضویت به موقع یا تاخیر و یا عدم پرداخت دارای امتیاز مثبت یا منفی است.

نقش بورس اوراق بهادار در امتیازات رتبه‌بندی کارگزاران چیست؟

یکی از مهمترین بخش‌های دستورالعمل در قسمت بورس اوراق بهادار به آن اهمیت داده است ایفای تعهدات است که عمدتا نکول شرکت کارگزاری را دراتاق پایاپای بررسی می‌کند. اگر شرکتی دچار نکول شود طبق فرمول به ازای هردقیقه امتیاز منفی ثبت می‌شود و جنبه کاهنده دارد و اگر شرکتی نکول نداشته باشد ۱۰ امتیاز این بخش را بصورت کامل دریافت می‌کند.

همچنین در حوزه کنترل ریسک اعتباری و عمدتاً دستورالعمل اعتباری از بابت ارزش در ریسک مشتریان برای کارگزاری‌ها امتیازاتی در نظر گرفته شده که بخش عمده آن مربوط به ضریب کمیته پایش ریسک است.

ضریب کمیته پایش ریسک هر سه ماه یکبار توسط مدیریت نظارت بر کارگزاران برای شرکت‌های کارگزاری ارسال می گردد از این رو کارگزاران پرریسکی که ریسک زیادی را به اتاق پایاپای منتقل می‌کنند امتیاز منفی دریافت می‌کنند ولی کارگزارانی که ضریب قابل قبولی را از کمیته پایش ریسک دریافت می‌کنند ۱۰ امتیاز کامل این بخش به ایشان تعلق می گیرد.

تمامی مواردی که در بخش‌های نظارتی دستورالعمل در قسمت بورس اوراق بهادار مطرح شد در سایر بورس‌ها نیز به همین شکل دارای امتیاز می باشند.

نقش بورس کالا در امتیازات رتبه‌بندی شرکت‌های کارگزاری چیست؟

در قسمت بورس کالا ارزش معاملات، تعداد قراردادهای معامله شده در بازار فیزیکی بورس کالا و بازار مشتقه، ارزش معاملات در بازار مالی و بخشی در دستورالعمل به عنوان توسعه بازار برای رتبه‌بندی درنظر گرفته شده است. به عنوان مثل بازارهای فعالی که شرکت کارگزاری در آن فعال بوده، کالا و اوراق پذیرش شده در هیئت پذیرش و کمیته عرضه ۱۰ امتیاز دارد؛ همچنین در حوزه راهبری شرکتی بورس کالا؛ شعب کالایی خارج از تهران و تعداد ایستگاه‌های معاملات کالایی دارای امتیاز ویژه‌ای هستند.

بورس انرژی در امتیازات رتبه‌بندی کارگزاران په نقشی دارد؟

در بورس انرژی ارزش معمالات در رینگ داخلی بازار، رینگ بین المللی بازار، حوزه خرید و فروش، تعداد معاملات در بازار فیزیکی و تعداد مشتریان فعال در بازار فیزیکی بورس انرژی و ارزش معاملات بازار مشتقه دارای امتیاز ویژه‌ای هستند. همچنین بخش توسعه بازار در دستور العمل برای بورس انرژی هم در نظر گرفته شده است که در این قسمت بازارهای فعال کالا و اوراق بهادار قابل معامله و پذیرش شده، تعداد مشتریان خارجی جدید و پرسنل فعال و تعداد ایستگاه‌های معاملاتی در بورس انرژی دارای امتیاز ویژه‌ای هستند.

هرآنچه گفته شد جزئیات بخش‌های دارای امتیاز دستورالعمل بوده که هر بخش دارای اوزان مختلفی است که امتیاز هربخش در وزن تخصیص داده شده ضرب گردیده و امتیاز هر بخش نیز ۱۰ امتیاز است که خروجی مجموع امتیازات رتبه کارگزاران را مشخص می نماید.

فرصت اصلاح برای دستورالعمل رتبه‌بندی و اعتراض شرکت‌های کارگزاری وجود دارد؟

برای اعضای کانون کارگزاران یک فرصت ۲ ماهه از ابلاغ رتبه‌بندی در نظر گرفته شده تا اعتراضات خود را اعلام کنند و در کمیته رتبه‌بندی که بنده به عنوان نماینده هیئت مدیره و جناب آقای دکتر ثابت دبیرکل کانون کارگزاران و جناب آقای سهل‌البیع نماینده منتخب مجمع حضور داریم به اعتراضات و شکایات اعضا محترم رسیدگی کنیم.

نکته حائز اهمیت این است که تا ۳۱ شهریورماه امکان اصلاح دستور العمل وجود دارد و ما از اعضای محترم کانون می‌خواهیم تا پیشنهادات خود را در جهت اصلاح دستورالعمل به این کمیته ارائه دهند تا در موعد مقرر اصلاحات را بررسی و به تصویب برسانیم.

نتایج رتبه‌بندی به شیوه دستورالعمل برای شرکت‌های کارگزاری چیست؟

رتبه‌بندی که امسال براساس این دستور العمل انجام شد، آزمایشی و غیر قابل استناد است. قطعا سال آینده با فراهم آمدن زیرساخت‌های مورد نیاز از جمله نظرسنجی از مشتریان رتبه‌بندی به شکل واقعی، قابل استناد و افشای عمومی برای سال ۱۴۰۲ انجام می‌پذیرد و این رتبه‌بندی مبنای ارزیابی و ارزشگذاری و مبنای اعتبارسنجی سیستم بانکی کشور و کمتیه پایش ریسک بازار از حیث تعیین ضریب اعتباری کارگزاران محترم تاثیر گذار و ارزشمند خواهد بود.